Welke drijfveren leiden mensen naar de soms onverbiddelijke ambitie voor het verwerven van macht? En waarom zit daar meestal een wat kwalijk geurtje aan?
“Ik heb de indruk dat we allemaal ter wereld komen als kinderen die liefde willen hebben, en als we geen liefde kunnen krijgen, nemen we in plaats daarvan genoegen met macht”.(Jean Shinoda Bolen,Amerikaans psychiater)
Al van in de vroegste tijden hebben dieren en mensen de nood gehad om zich te binden aan een territorium. Bij de mensen waren weliswaar de jagende/verzamelende nomaden aanvankelijk niet honkvast maar sinds agragrische gemeenschappen zich settelden is de afbakening van een grondgebied belangrijk geworden. Zij voelen zich gemachtigd om dat te doen.
Wie op die manier een ‘eigen’ gebied claimt creëert ook de nood om de grenzen ervan te bewaken en te vermijden dat anderen het ‘territorium’ kunnen binnenvallen. Er kunnen verschillende redenen zijn voor zo’n inval: de nood aan meer leefruimte (door overbevolking), het zoeken van vruchtbare grond of hulpbronnen en het zich hongerig toeëigenen van grondstoffen, oogsten en vee of het uitbreiden van macht (bvb met de ambitie van een duizendjarig rijk)… de drang om te veroveren. In Papoea-Nieuw-Guinea bvb overvielen primitieve stammen elkaar zelfs om vrouwen te roven als ze er zelf te weinig hadden om voor een nageslacht te zorgen waardoor het voortbestaan van de stam in gevaar kwam.
Met de opkomst van grote heersers en koninkrijken werden die invallen met de steun van hun grote legers echte veroveringsoorlogen. Volgens de wet van de sterkste eigenden die ‘leiders’ zich de macht toe om zich te verrijken en hun ‘rijk’ te vergroten door andere volkeren te onderwerpen en hun land ‘in te pikken’. Zij spraken dan over die te onderwerpen volkeren als ‘vijanden’. Tot vandaag zijn wij wereldwijd nog steeds getuige van verknechting en zelfs genocide. Dertig jaar geleden vond er in Ruanda een volkerenmoord plaats bij een burgeroorlog tussen hutsi’s en tutsi’s, waarbij honderduizenden mensen werden afgeslacht: zelfs vaders vermoorden hun kinderen omdat ze met iemand getrouwd waren uit het verkeerde kamp. Waanzin.
Macht is ook het vermogen om het gedrag van anderen of het verloop van gebeurtenissen te beïnvloeden.
L’Histoire se répète. Na de val van het West-Romeinse Rijk hadden de verdeelde koninkrijken in Brittannië te maken met de veroveringstochten van de Saksen(een Germaans volk uit het noorden van Europa, een regio van het huidige Duitsland en het oostelijk deel van het huidige Nederland; vanaf de 5e eeuw stak een deel van de Saksen de Noordzee over en viel Brittannië binnen, samen met de Angelen, Friezen en de Juten.)
De koning van Northhumbria zei: “Ze willen ons goud niet, ze willen geen vrede, geen prinsessen… ze willen ons land! En dat zal maar stoppen als we hen de zee in duwen.”Het verhaal wordt wel heel actueel als jeBritten en Saksen vervangt door Palestina en Israël.
Laten we eens zowat 500 jaar terug gaan. De eerste inheemse ‘Amerikanen’ die Christoffel Columbus zag op 12 okt. 1492 waren oa de Taino in de Antillen van de Caraïbische eilandengroep, en de Arawak in de Bahama’s.
In zijn dagboek schrijft hij over hen: “Zij ruilden vrijwillig hun bezittingen. Ze kennen geen wapens. Toen ik hen een zwaard liet zien pakten ze de punt vast en verwondden zichzelf uit onwetendheid. Zij zijn uitstekende slaven. We konden hen met 50 man onderwerpen en laten hen doen wat we willen!”
Of... hoe ontdekkingsreizigers schaamteloze rovers en overheersers werden. Welk recht heeft zo iemand eigenlijk om ergens aan land te gaan en het meteen te claimen als bezit? De Vikingen (of Noormannen) werden als kwalijke duivels afgeschilderd, maar de latere ‘veroveraars’ van Amerika gingen even gruwelijk te keer. Met de ziektes die ze meebrachten decimeerden zij hele volksstammen. Toch werden zij vaak ook als ‘helden’ – ‘conquistadors’(=veroveraars) als ereteken – gelauwerd. De manier waarop de Spanjaarden de Inca’s hebben ‘verpletterd’ heeft pas later enige kritiek gekregen. De ironie is dat het immense Incarijk er ook alleen maar gekomen is door niets ontziende veroveringsoorlogen.
Die heel Europese mentaliteit van toen – waarbij hele volkeren tegen hun wil werden onderworpen – kwam voort uit de oppressieve politiek en religieuze structuren uit de renaissance; koningen en priesters met absolute macht regeerden over de machteloze massa: de macht van de coalitie tussenwijwaterkwast en zwaardwas alom tegenwoordig.
Kan je je de arrogantie voorstellen toen Spanje en Portugal de wereld ronduit onder elkaar gingen verdelen? Hoe verwaand kan je zijn !? Zo zagen de Europeanen zichzelf, niet alleen Spanje en Portugal maar ook de Engelsen, Fransen en Hollanders. In hun ogen waren zij de superieure beschaving en dus hadden zij het recht om te doen wat ze nodig vonden om hun wil en macht op te leggen aan ‘ondergeschikten’. Het drogidee – de verrechtvaardiging voor hun wandaden – was dat het verspreiden van het christendom een noodzaak – een missie – was, maar eigenlijk was dat essentieel om ook politiek te verantwoorden wat ze deden.
Onmiskenbaar waren/zijn er dan ook ‘godsdienstoorlogen’, voor zover dat die benaming klopt. Het komt eigenlijk maar zelden voor dat men ten oorlog trekt zuiver en alleen vanwege het geloof:
‘Geloof heeft over het algemeen niets van doen met oorlog. Als mensen een ander land binnenvallen om beter land, betere hulpbronnen of meer macht te krijgen, gebruiken ze hun geloof als dekmantel om hun wereldse belangen te verbergen. Door te zeggen dat het Gods wilis, rechtvaardigen ze hun daden. We zouden schuldiger zijn als we zeiden “ik wil het”, nietwaar? Dan zouden we niet langer worden beschouwd als redelijke mensen, maar als inhalige bruten.’ (3)
De ‘conquistadores’ hebben de toon gezet voor hun koloniale opvolgers: ‘ontdekken‘ (=descubrir)betekende – ook onder het mom van ‘bekeren’ (=convertir)– dan ook automatisch onderwerpen èn het vernietigen van hele – soms eeuwenoude – inheemse volkeren en culturen om een andere levenswijze en religie manu militare op te dringen. Het zogezegde brengen van beschaving was niets anders dan machtsmisbruik: een schaamteloze onderdrukking en rooftocht. Zoals gezegd worden ook vandaag de onderworpenen schaamteloos ‘rebel’ of ‘de vijand’ genoemd… maar het is duidelijk wie eigenlijk de echte vijand is.
In 1552 schreef Bartolome de las Casas ‘Brevissima rélacccion de la destruction de las Indias’, een ontluisterend boek over de verwoesting van de West-Indische landen.
De geschiedschrijving die ons in dat verband nochtans het meest is opgedrongen, is de rechtvaardiging van die dominante cultuur: veroveraars worden beschreven als ‘grote mannen’ of zelfs helden. Die ‘cultus’ gaat zelfs duizenden jaren terug: de lijst van die ‘heersers’ is immens. Het is bvb op zijn minst bedenkelijk dat Alexander III van Macedonië (°356 v.Chr.) ‘Alexander de Grote’ werd genoemd, hoewel hij voortdurend ongenadige veroveringsveldslagen heeft uitgelokt en daarbij meer mensen van verschillende nationaliteiten ongenadig gedood heeft – in heuse bloedbaden – dan wie ook van zijn tijd, nog voor hij op 33 jarige leeftijd stierf door overmatig drankgebruik en koorts. Vandaag spreekt hij nog steeds tot de verbeelding als een machtige inspirerende held die zorgde voor een briljant moment in de geschiedenis. Hij was nochtans duidelijk geen morele grootheid.
Denk ook maar aan Julius Caesar, Napoleon, Hitler en zovele andere ongenadige megalomane machtswellustelingen. Je kan er vandaag Poetin en Netanyagu gerust bijrekenen. Dat naast soldaten ook gewone burgers (hele gezinnen: mannen, vrouwen en kinderen) het slachtoffer zijn, raakt hun koude kleren niet. Zij verantwoorden dat als onvermijdelijk collateral damage. Je kan ze niet zomaar wegzetten als psychopaten want ze zijn echt overtuigd van hun missie, hun gelijk, hun macht.
Wie geld steelt is een verwerpelijke dief... wie een kroon steelt wordt een machtige koning.
Bij veel van die machthebbers was/is er toch ook ‘een hoek af’. Inteelt bvb – door huwelijken in de beperkte poel van koningshuizen – verzwakte in het verleden vaker de genen van koningen en keizers. Jan Van Den Berghe schreef er over:
‘Het verleden van de Europese vorstenhuizen staat bol van schandalen in hun meest rauwe vorm: promiscuïteit, perversiteit, machtshonger,decadentie, diefstal en bedrog. De voorbije driehonderd jaar werd Europa geregeerd door gestoorde heersers. Spanje en Portugal zaten opgescheept met waanzinnige monarchen; de troon van Pruisen werd bezet door megalomanen en psychopaten. Engeland ging gebukt onder de grollen van het huis van Hannover; de Duitse en Belgische Coburgs waren – net als de Franse en Spaanse Bourbons – op seks beluste maniakken; de Habsburgers hadden monsterlijke misvormingen door inteelt en Rusland lag eeuwen onder de knoet van drankzuchtige, liederlijke en onberekenbare tsaren.’(5)
Er zijn zeker idealisten die met goede bedoelingen aan de top geraken in het politieke spectrum, maar eens de macht verworven is begint de corruptie om die macht te kunnen houden: er zijn altijd kapers op de kust, er moeten deals gesloten worden met tegenstanders, zij moeten worden omgekocht of uitgeschakeld, op welke manier dan ook. Zo verworden idealisten tot opportunisten die nog steeds denken dat ze goed bezig zijn, terwijl ze soms over lijken gaan (letterlijk of figuurlijk)… het doel heiligt de middelen.
Dictators zoals bvb Hitler of Poetin worden gaandeweg wereldvreemd: ze worden door hun entourage naar de mond gepraat omdat die de ware toedracht – uit schrik voor hun eigen leven – niet meer durven vertellen: macht boezemt angst in en angst is het middel om macht af te dwingen. Toen Hitler de oorlog eigenlijk al verloren had, durfden zijn raadgevers/generaals het hem niet vertellen met als gevolg dat hij als nieuw (laatste) offensief legereenheden wou inzetten die niet eens meer bestonden. Zijn macht was tanend maar hij kon/wou het niet onder ogen zien.
De populistische pseudo-democraten van vandaag beweren dat zij de democratie dienen, omdat zij zich zogezegd inzetten voor het belang van het volk, hun eigen ambities camouflerend met slogans als : ‘Eigen volk eerst’ of ‘Make America great again’!?
Volgende quote klinkt als een sluwe advocatentruc: “om macht te bestrijden moet je macht soms omarmen!”
Wie vandaag bvb Trump tegenspreekt is een vijand; ‘wie niet met ons, is tegen ons’: het is/was de leuze van de fascisten maar ook van Bush junior ivm zijn ‘war on terror’. Met een flagrante leugen over massavernietigingswapens legitimeerden Bush en Blair een oorlog in Irak, een tweede uitzichtloos ‘Vietnamverhaal’ dat tot vandaag het verre Oosten ontwricht. Dat is pure terreur, maar als de mensen in zo’n bezet land zich verzetten tegen die indringers worden zij de terroristen genoemd. Terreurdaden zijn verschrikkelijk en nooit goed te praten omdat altijd onschuldigen er het slachtoffer van zijn… maar wat zou jij doen als morgen vreemde mensen gewapend voor je deur staan en zeggen dat je moet vertrekken omdat zij besloten hebben dat je huis vanaf nu van hen is… en dat ze je als ongedierte uit het huis weg willen jagen?… Ongedierte?… Wel, als je een rat in een hoek jaagt zodat die gaan kant meer op kan, dan springt die naar je keel!
Wie is terrorist? Dat is zeer relatief: het is te zien aan welke kant van het conflict je staat… Rebellie is de taal van diegenen die niet worden gehoord.
Een revolterend manifest zegt: “wat men ons als terrorisme verwijt is de voortzetting van toegewijd lobbyen met andere middelen. Wij zijn een wake-up call. Als meer mensen zich zouden verzetten tegen ernstig onrecht, zouden groepen zoals de onze niet nodig zijn.”(4)
‘Kolonisatie’ is een zeer bepalend hoofdstuk in de geschiedenis. Het werd/wordt verantwoord als het brengen van beschaving terwijl het eigenlijk vooral andere beschavingen met alle macht probeerde uit te roeien, hun landen in te palmen en leeg te roven:
– Wat Leopold II in Congo liet uitvreten – hij is er zelf nooit geweest – is ronduit beschamend en heeft tot vandaag desastreuze consequenties.
– De Amerikaanse kolonisten en hun leger pleegden een heuse Indianengenocide. De Europese emigranten die uiteindelijk Amerika zouden overrompelen, eren nog steeds hun ‘Founding Fathers’ maar zij die ‘America Great Again’ roepen lijken te vergeten dat de oorspronkelijke bewoners (Injun (Indianen) genoemd omdat oorspronkelijk Columbus dacht dat hij in Indië was geland) door die pioniers werden uitgeroeid of naar reservaten werden verbannen: zij werden als wilde dieren beschouwd en die stop je best in een dierentuin. Later zou Hollywood met duizenden films dat denigrerende beeld versterken.
De ‘nieuwe’ Amerikanen waren eigenlijk allemaal immigranten maar veel van hun afstammelingen verzetten zich vandaag massaal tegen elke vorm van immigratie.
– De Inca’s werden onderdrukt en verdreven door de Spanjaarden.
– In Australië moesten de Aboriginals het ontgelden.
– Recent werden In Myanmar de Rohingya slachtoffer van etnische zuivering.
– Vandaag nemen Israëlitische kolonisten steeds meer gebied af van de Palestijnen.
– In Lapland worden de Sami nog steeds gedenigreerd door de Zweden.
– De Israëlitische genocide in Gaza en de Russische bezettingsoorlog in Oekraïne.
– ...zoals gezegd: de lijst is eindeloos.
Bij elke kolonisatie ontstaat er een degeneratie van de inheemse volkeren: zij worden uitgebuit en gemarginaliseerd. De gevolgen zijn tot vandaag voelbaar. Het is nooit OK dat een land een ander land binnenvalt, verovert en verknecht. Het is op geen enkele manier ethisch te verantwoorden.
We moeten dringend leren hoe het echt was en wat er werkelijk gebeurd is met al die onderworpen mensen en culturen… en wat de gevolgen zijn tot vandaag. We stammen uiteindelijk bijna allemaal af van veroveraars of onderworpen volkeren: de zogenaamd Vlaamse identiteit bvb is een eeuwenlange mengelmoes van invloeden van opeenvolgende bezetters.
Wat hebben wij daaruit geleerd? Vandaag worstelt de wereld nog steeds met diezelfde drang naar veroveren en onderwerpen... een territoriumstrijdmet veel machtsvertoon en onophoudelijk bezettingsoorlogen als gevolg. Etnische zuiveringen nemen zelfs steeds onmenselijker vormen aan. De huidige conflicten in het Midden – Oosten en Oekraïne zijn daar een gruwelijk voorbeeld van. Genocides zijn een trieste exponent van zogezegde beschavingen.
So far for ‘civilisation’ ! Hoe meer mensen er op de wereld komen, hoe heviger de nood aan territorium en hoe bitterder de strijd daarrond wordt… Miljoenen mensen worden uit hun woongebieden verdreven door oorlog (en door de mens mee veroorzakte klimaatveranderingen) en zijn als vluchtelingen hopeloos op zoek naar een plek om veilig te leven, en dat roept weerstand op in de landen van melk en honing waar zij hopen naar toe te kunnen. Bij extreem- rechtse partijen is anti-migratie een expleciet verkiezingsthema, terwijl de oorzaak van de vluchtelingencrisis vooral bij extreem-rechtse bewindvoerders ligt.
De wereld is – onder andere daardoor – fel veranderd maar blinde conservatieve reactionairen willen de tijd terugdraaien en weer onder de kerktoren gaan leven. Zelfs mensen die hier geboren zijn willen zij deporteren omdat zij een andere kleur, roots of geloof hebben.
Gewiekste politici spelen in op de onzekerheden van een snel veranderende wereldorde om aan de macht te komen, door het aanwakkeren van angst, haat en discriminatie: de ideale voedingsbodem voor racisme. Daarvoor gebruiken zij een zondebok; het is een beproefd recept: de pik op iemand om zichzelf beter te voelen, en vaak een poging om aan hun eigen morele onbenulligheid te ontsnappen ...
‘Oog om oog maakt de hele wereld blind !’
Wat heeft het ons uiteindelijk allemaal opgebracht? Ik zeg niets nieuws als ik het heb over twee kanten van een medaille. Wij zijn er zeker op vooruitgegaan – vooral in ‘de Westerse landen’ – en dan heb ik het over de afschaffing van slavernij, erkenning van de mensenrechten, vrije meningsuiting, democratie, gezondheidszorg… en zoveel andere verworvenheden in ‘rijke’ landen. Je zou dus kunnen verwachten of vermoeden dat de mensen er gelukkig zijn. Hoe komt het dan dat er zoveel (kans)armoede is, daklozen, seksisme, wachtlijsten voor psychische zorg en in de bijzondere jeugdzorg, depressies, burn-out, zelfdodingen, haatberichten en racisme, corruptie, kindermisbruik, gigantische pollutie die het klimaat verstoort, familiaal geweld, drugverslaving en –geweld, overvolle gevangenissen, enz…
Extreem gedachtegoed wint in de wereld overal veld: een algemeen ongenoegen wordt aangewakkerd bij de bevolking en was ook de voedingsbodem voor het nazisme. Ultra rechts gedijt op de mesthopen die zij vaak zelf veroorzaken.
Ik zei het eerder: hoop is een wens waar we onze schouders moeten onder zetten. We moeten de kop niet in het zand steken. Het is belangrijk om een analyse te maken van de noden aan verandering/verbetering: om een helpende remedie te vinden voor problemen – een visie – heb je eerst een juiste diagnose nodig, een adequate kijk op een veranderende wereld… om dan de juiste oplossingen te zoeken met de moed om te leren van de fouten uit het verleden.
We kunnen er niet om heen dat een constante poging tot ‘verwestering’ als een rode draad door de ‘moderne’ geschiedenis loopt, zoals ook blijkt uit het machtsvertoon en de bemoeizucht in Vietnam, Afghanistan, Irak als het over Amerika gaat (dat eigenlijk zelf gekoloniseerd is geworden door Europeanen )… of Algerije, Congo, India, Indonesië enz. als het over Europese veroveringsdrang en kolonisatie gaat. Het heeft geen harmonie gebracht maar een chaotische wereld waar hele volkeren op de vlucht zijn, vaak voor hun eigen leiders. Kind-soldaten zijn voorbestemd tot een gewelddadig leven.
Ik blijf hopen dat we leren van de fouten in het verleden, maar het wordt steeds moeilijker om dat echt te geloven. Misschien is hoop wat overblijft als het geloof verdwenen is.
Overal in de wereld stevent democratie af op het failliet: het wordt meer en meer misbruikt of uitgehold om macht te verwerven. Zelfs schurkenstaten noemen zichzelf onbeschaamd democratisch om hun ware agenda te camoufleren.
“It has been said that democracy is the worst form of government except all those other forms that have been tried from time to time.” (Winston Churchill)
De toekomst hangt dan ook af vande integriteit en constructieve doelstellingen van de leiders in de wereld, en van de mate waarin zij willen zorg dragen voor alle medemensen op lange termijn of vasthouden aan de macht omwille van de macht… hoewel de geschiedenis leert dat die macht slechts een korte termijn overleeft.
Tijdens schoonheidswedstrijden, bij de persoonlijke ‘speech’ van de jongedames, klinkt de gratuite wens op wereldvrede steeds naïever.
“Het probaatste middel om een land naar de ondergang te helpen is de macht overdragen aan demagogen.” (Dionysius van Halicarnassus: Romeins Griekstalig schrijver, 60 v. Chr-7 na Chr.)
Macht en corruptie zijn onvermijdelijk verbonden maar gaan uiteindelijk in zelfdestructie verloren ! Alle (keizer)rijken zijn in de loop der tijden hun macht verloren... de ambitie van het duizendjarige ‘Reich’ van de nazi’s stortte al na één decennium in elkaar. Ook in het Belgische politiek landschap is het de laatste honderd jaar bijna een wetmatigheid dat het verwerven van de macht het begin is van de ‘neergang’.
Wij hebben als ‘gewone’ burgers de keuze om ons als schapen te laten manipuleren (en ons uiteindelijk naar de slachtbank te laten leiden) of om ons met alle middelen te verzetten tegen de onderdrukkende en misleidende dictatuur van de macht. Ik hoop dat je daar aan gedacht hebt toen je in het kieshokje stond!
Stel je nu voor wat de gevolgen voor België en voor jezelf kunnen zijn als je hebt gekozen voor een partij die haar macht probeert te halen door het aanwakkeren van angst- en haatgevoelens, vanuit volgend vooral discriminerend gedachtegoed (7):
– Het uithollen van de verworven rechten van iedereen die zich niet als witte heteroman identificeert.
– Homoseksualiteit wordt oogluikend toegestaan zolang het een strikte privéaangelegenheid blijft.
– Abortus in slechts uiterst uitzonderlijke gevallen,met streng toezicht: anders heb je pech.
– Een transvrouw heeft eigenlijk geen bestaansrecht; wetenschap negeren met een zogezegde gendernegerende biologische wet .
– De onverbiddelijke boodschap aan wie een oorlogssituatie wil ontvluchten en bereid is deel te nemen aan onze samenleving om een nieuw leven op te bouwen: ‘NEE… trek uw plan… blijf maar ginder… wij zitten vol’.
– Censuur en kliklijnen in het onderwijs, over iedereen die hen niet aanstaat; journalisten, rechters, leraars (die bvb proberen te antwoorden op vragen rond seksualiteit en gender), academici, artiesten worden dan moeiteloos als ‘activist’ weggezet.
– Samenheulen met andere autoritaire leiders in de wereld die door een uiterst rechts beleid vrijheden en rechten van minderheden ondermijnen of terugschroeven.
– Iemand van een andere partij veroordelen als die zich verontschuldigt voor een discriminerende verbale uitschuiver, terwijl racisme met overtuiging is ingebed in hun eigen partij’ideologie’, ook al ontkennen zij dat staalhard.
– Goochelen met ‘vrije meningsuiting’ om discriminatie en haat te prediken, maar andere meningen afdoen als
samenzweringen en complotheorieën tegen hen.
– Populistische beloftes maken om mensen te lokken, terwijl ze nu al van plan zijn die beloftes niet na te komen.
“O mijn broeders, wat ik in de mens kan ‘liefhebben’, dat is dat hij een overgang is èn een ondergang.”(6)
_________________________________________________________Fantastoricus______
Bronnen:
(1) Abraham Lincoln
(2) Samuel Johnson, Engels schrijver1709-1784
(3) Robin Young: ‘Ridder van de Tempeliers.’
(4) uit de film
(5) Jan Van Den Berghe: ‘De naakte troon.’
(6)Friedrich Nietzsche:Duits dichter en filosoof 1844-1900; uit Aldus sprak Zarathoestra.
(7) Jonathan Hendrickx in ‘De Morgen’: ‘nà 9 juni volgt de echte stresstest voor ons democratisch systeem’.
meer op fantastoricus.strikingly.com (op PC) of facebook van Raphaël Snoeck
reageren kan ook op raphaelsnoeck@skynet.be
