“De geschiedenis is een hoop leugens waarover iedereen het eens is:” die straffe uitspraak zou van Napoléon Bonaparte komen maar als de quote klopt dan zou dat dus ook een verzinsel kunnen zijn dat een eigen leven is gaan leiden. Een bekende naam plakken op zo een gevleugelde uitspraak heeft het trouwens altijd goed gedaan. Cato en Cicero zijn lang geliefd geweest om zulke uitspraken kracht bij te zetten maar moesten alle quotes die aan Oscar Wilde zijn toegeschreven ook echt van hem zijn, dan moet de man dag en nacht bezig geweest zijn om ze allemaal te kunnen verzinnen. Ik beken ootmoedig dat ik ook wel eens een “wijsheid” heb toegewezen aan mijn grootvader, terwijl ik die – mea culpa – eigenlijk zelf had verzonnen… maar dat komt ook omdat ik weet – ere wie ere toekomt – dat die wijze man wel degelijk nagels met koppen kon slaan.
Zo gaat dat ook met ‘historische weetjes’ – de oorsprong en betekenis van gewoontes en gezegdes. Bij het tijdloze “de kat bij de melk zetten” kunnen wij ons heel duidelijk iets voorstellen – letterlijk en figuurlijk – maar soms is het niet zo evident om oorsprong en betekenis te achterhalen: van bepaalde weetjes wordt verteld dat ze tot vijf eeuwen – en meer – terug kunnen gaan en dan wordt de duiding ervan heel wat twijfelachtiger.
De geschiedkundige waarde kan dus best dubieus zijn maar eerlijk gezegd vind ik dat niet zo belangrijk; ik vind het vooral leuk om die weetjes – de verhalen – op te rakelen zoals ze door de tijd naar ons toe zijn gekomen – ‘I like it’ – en ze door te vertellen, weliswaar met een gepaste gereserveerdheid. Ik kondig ze dan ook aan met ‘the story goes’ (‘het verhaal wil...’ – ‘rumour has it’...) zodat je weet wanneer er bij het lezen ‘misschien’ een korrel(tje) zout nodig is.
Zo dan… Gewoontes en gezegdes, waar komen ze vandaan? Hier volgen een paar feiten (?) van rond 1500, het geboortejaar van Keizer Karel. The story goes:
De meeste mensen trouwden toen in juni, omdat ze hun jaarlijks bad namen in mei, en een maand later nog redelijk proper waren. Tegen die tijd begon men toch al een minder fris geurtje te verspreiden, en dus droeg de bruid een boeketje welriekende bloemen om haar minder aantrekkelijke lichaamsgeur te verbergen. Eens “de buit binnen was”, gaf ze het boeket weg. Het gebruik van het bruidsboeket is tot vandaag gebleven, en ook het gebaar om de bloemen ‘blind’ (over de schouder) weg te gooien naar de verzamelde vrijgezellen van het gezelschap op het trouwfeest, waarbij men zegt dat diegene die het vangt de volgende huwelijkskandidaat wordt.
Een bad bestond in die oude tijden uit een grote kuip die gevuld werd met heet water; het duurde een hele tijd om dat voor mekaar te krijgen. De heer des huizes genoot het privilege van het eerste schone water, daarna volgden in hetzelfde water de zoons en de andere mannen die deel uitmaakten van het huishouden, dan de vrouwen, en tenslotte de kinderen. De baby’s waren als laatste aan de beurt. Tegen dan was het water zo vuil dat je er ahw gemakkelijk zo’n klein kind zou kunnen in kwijtraken (?)… Vandaar de uitdrukking “het kind met het badwater weggooien”.
Tja!… ‘si non è vero è ben trovato’ (als het niet waar is, is het toch goed gevonden)… of zoals Paul Van Vliet het er in één van zijn oude conférences uitgooide: “verdomd als’t nie waar is”! …
De metafoor geeft ons volgende boodschap:
‘Het spreekwoord ‘het kind met het badwater weggooien’ houdt in dat goede dingen tegelijk met de slechte dingen weg worden gedaan. Dit heel oude gezegde gaat over een fenomeen dat ook nu nog op veel terreinen plaatsvindt. Iets loopt niet goed (genoeg), er kleven nadelen aan een bepaald systeem, iemand heeft niet alle kennis en kwaliteiten die nodig zijn en er wordt snel een besluit genomen: overstappen op een ander product, zoeken naar een andere persoon. Er wordt gefocust op wat niet goed gaat; dat wordt groot gemaakt. Er wordt over het hoofd gezien wat goed gaat, wat wel werkt. De waarde van datgene wat goed is en wel werkt wordt gebagatelliseerd. Weet wat je doet als je een rigoureus besluit neemt. Dit geldt met name voor zaken die al lang bestaan en waar je de waarde niet (meer) van ziet. Of van relaties waarin de sleur terecht is gekomen of waarin de irritaties de boventoon zijn gaan voeren. Is het echt een goed idee om iets volledig over boord te doen? Schiet het echt op om van iemand afscheid te nemen? Is het niet mogelijk om zaken te behouden? Kun je je verwachtingen ten opzichte van de ander niet bijstellen? Doordenk en doorvoel goed wat je doet voor je achter iets (wat er al lang is) een punt zet. Door de waarde van wat het in zich draagt niet te erkennen, kun je meer kapot maken dan je lief is.’ *
Een volgende keer zal ik het hebben over het ontstaan van het ‘hemelbed’.
_________________________________________Fantastoricus_____________
met dank aan Karen De Clercq en Guido Ghesquiere
Bron: www.horstconsult.www
meer op de blog fantastoricus.strikingly.com of facebook van Raphaël Snoeck
reageren kan ook op raphaelnoeck@skynet.be
