Legendarische verhalen: ze komen vaak voort uit enkele basisvertelsels die overal terug te vinden zijn; ze worden steeds en overal opnieuw doorgegeven en overstijgen tijd en ruimte. Het woord legende is ontleend aan het middeleeuws Latijn legenda, letterlijk ‘dingen die gelezen moeten worden’.
Sommige legendes krijgen door de tijd heen ook mythische proporties, maar waar legendes meestal een kern van waarheid bevatten, komen mythische verhalen veeleer uit de verbeelding en zijn ook wel vaker te linken aan religieuze concepten.
Neem nu een verhaal over de Egyptische godenwereld:
– Noet werd in de lucht getild, als op een baldakijn over de aarde. Haar donkere huid werd verlicht door de sterren en uit dat wonderlijk samenspel werden de goden Seth, Nephtis, Osiris en Isis geboren.*
– Het lijkt wel uit het brein te komen van een fantast maar het is wel het begin van een mooi verhaal, vind ik.
– Ja,maar Seth werd jaloers op zijn broer en vermoordde Osiris.
– Net als bij Kaïn en Abel !?
– Zo is dat! Het is opvallend hoe dezelfde verhalen steeds terugkomen. Vooral religies gebruiken wel meer die kopieertruc.
– In verschillende versies dan?
– Welja, en soms ontstonden ze in een ver verleden zoals dat verhaal van in de tijd van de farao’s – zeg maar 3000 jaar geleden – en komen steeds opnieuw terug.
– Hoe zou dat komen?
– Ik denk… omdat de drijfveren van de mensen – en van hun goden – door de eeuwen en landen heen altijd dezelfde blijven. De verhalen veranderen eigenlijk niet, wèl de manier waarop ze verteld worden. Het verdere verloop van die verhalen kent een onvoorspelbare vlucht. Ze gaan ieder hun eigen weg; wij laten ze achter ons en weten niets van het verder verloop… tot we ze later ergens anders weer tegen komen.
Sommige van die verhalen en ‘geschriften’ verwerven zelfs een status van ‘heiligheid’.
– Maar de tijden veranderen toch!?
– Natuurlijk, maar ik denk dat het menselijk gedrag zelf in een herhalingslus vast zit. Neem nu die farao’s. Hoe/wie waren zij? Ze verschilden niet zoveel van ons. Ze konden aardig of wreed zijn, wijs of dwaas. Ze werden verliefd en streefden onsterfelijkheid na. Net als wij. Niets menselijk is ons vreemd. Volgens mij is ‘dat’ hét verhaal.
Sommige van die verhalen hebben een tragische ondertoon door de drang naar roem, het grote gelijk en macht: dat heeft ook altijd corruptie gebaard en macht vernietigt daardoor zichzelf, vroeg of laat. Of je nu een farao was of Djengis Kahn heette, of Alexander, Borgia, Julius Caesar, Stalin, Hitler… of Trump: ook al levert het straffe verhalen op, de illusies van duizendjarige rijken verbrokkelen allemaal… en ook de daarop volgende revoluties eten meestal hun eigen kinderen op !
Vergankelijkheid is de enige – en eeuwige ? – constante. Zelfs het democratisch concept van de Oude Grieken is nog nooit zo dicht bij het failliet geweest als vandaag. Toch is een kreupele democratie nog altijd te verkiezen boven een ongenadige dictatuur.
‘Sic transit gloria mundi...vanitas vanitatum et omnia vanitas’:zo vergaat het de glorie van de wereld... ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid.
In haar verhaal ‘Het schip der doden’ vertelt Kate Moss: “ Van mijn grootvader leerde ik dat een legende een verhaal is over iemand die in een ver verleden misschien heeft bestaan, terwijl een mythe een verhaal is waarvan iedereen het erover eens is dat het verzonnen is, zonder enige connectie met echte mensen, hoe ver terug in de tijd je ook zou zoeken.
Vanuit hun aard zijn mythen en legenden zowel symbolisch als ‘echt’, niet vastgepind op een bepaalde plek of tijd, maar eerder geworteld in indrukken, emoties, een atmosfeer.”
In Lord of the rings van Tolkien klinkt het als volgt: ”geschiedenis wordt legende en legende wordt mythe”.
Dank zij de legende wordt de vergankelijkheid van het leven overstegen en krijgen helden het eeuwige leven.
___________________________________________Fantastoricus____________
Bronnen:
* Britse TV serie over Toetanchamon.
– de film ‘Tulip fever’.
meer op de blog fantastoricus.strikingly.com of facebook van Raphaël Snoeck
reageren kan ook op raphaelsnoeck@skynet.be
