Het was bij mij thuis – zo een avond bij de warmte van de open haard met een goed glas wijn. Wij praatten – zeg maar discussieerden – over kunst en wat het met ons doet. De aanleiding waren een paar intrigerende quotes die ik gevonden had: “wie alleen maar leeft voor zijn kunst, vernietigt zijn huis” en “kunstenaars gebruiken leugens om de waarheid te vertellen”. Wij hadden het altijd al heerlijk gevonden – als vrienden soms mekaars tegenpolen – om te redetwisten.
Nu we elkaar na een hele tijd teruggevonden hadden vroeg ik hem ook naar iets dat ik al lang wilde weten: “Hoe is dat nu voor jou om met een kunstenares samen te leven?” Hij was niet echt verrast, dacht slechts even na en terwijl ik onze glazen bijvulde begon hij te vertellen:
“Ik denk te begrijpen waarom je dat vraagt en ik ben ook benieuwd naar jouw verhaal; ik vermoed wel dat je mijn bedenkingen zal begrijpen.
Telkens opnieuw worden we verrast door de broze schoonheid van kunst. Niet alleen het schilderij, het boek, de muziek of het beeld raakt je, maar ook de kunstenaar zelf. Het kan daarom wel heel speciaal zijn om met zo iemand samen te leven.
Het beeld van de verpauperde artiest op zijn/haar zolderkamertje is misschien wel heel romantisch, maar toch is het niet zo denkbeeldig dat materiële beslommeringen ondergeschikt kunnen zijn aan het artistiek élan. Vaak is het atelier dé plek van vrede en geluk, maar ook van onrust in een voortdurende zoektocht.
Altijd legt de kunstenaar meer dan een klein stukje van zichzelf in het werk: misschien is dat wat we de ziel kunnen noemen. Het ‘verhaal’ is door de band dan ook niet lichtzinnig en soms zelfs wat getormenteerd. Er is bvb een kunstenaar** die het als volgt aanvoelt: “ik zit gevangen in de kooi van de ‘condition humaine’ die bestaat uit de onmogelijkheid tot communicatie, een onophoudelijke behoefte aan liefde en de onafwendbare dood”. Op die manier wordt een begrip als “schoonheid” in kunst wel zeer relatief: het meesterschap van een Francis Bacon of een Egon Schiele ligt zeker niet in de verfraaiing van de werkelijkheid.
Zo kan een blijmoedig iemand met penseel of pen ook uiting geven aan een meer sombere of pijnlijke schaduwkant… of omgekeerd: vanuit de donkere hoeken van zijn soms vertwijfeld gevoelsleven was Vincent van Gogh in zijn werk op zoek naar het licht. Ik denk dat het hoe dan ook een manier is om evenwicht te vinden.
Het is soms moeilijk om een artiest goed te begrijpen want meestal is die zelf rusteloos op zoek naar zijn/haar plaats in het universum, als een streven naar onsterfelijkheid, met vallen en opstaan, wat wel eens voor stemmingswisselingen kan zorgen.
Je kan zo iemand niet echt volgen naar die artistieke planeet maar als je vrijheid toelaat krijg je heel veel moois terug. Een onmiskenbare wispelturigheid en onvoorspelbaarheid moet je er nu en dan wel bij nemen.
Geef toe: het klinkt alvast niet saai… maar – aan wie zeg ik het – zolang het duurt.“
We keken elkaar aan en in onze glimlach lag zo veel verstandhouding dat woorden niet meer nodig waren. Toch kwam er nog een uitspraak in mij op: ‘ars vitam imitator’ (de kunst imiteert het leven). Ik denk dat het Dostojevski was die het ‘fatum van de kunstenaar’ als volgt uitlegde – al blijft het een doordenkertje: “Eerst imiteert de kunst het leven. Daarna imiteert het leven de kunst. En daarna haalt het leven zijn hele bestaanswijze uit de kunst.” Tja!
Wij bleven nog een tijd rustig bij elkaar zitten met alleen het beeld en het geluid van de knetterende vlammen in de open haard; alles was goed – er was veel om dankbaar voor te zijn.
_______________________________________________________________Fantastoricus________________
* De foto van Jo Devynck in haar atelier was heel inspirerend. Ik scande een hele tijd geleden de foto vanuit een tijdschrift (??? maar ik weet niet meer welk).
** schilder – kunstenaar Philippe Vandenberg (geboren in 1952 en uit het leven gestapt in 2009).
meer op de blog fantastoricus.strikingly.com of facebook van Raphaël Snoeck
reageren kan ook op raphaelsnoeck@skynet.be
