Hoewel de kans dat Atlantis ooit heeft bestaan met de dag kleiner wordt, blijft de ‘legende’ – zeg maar ‘mythe’ – van de verloren stad fascineren. Logisch, want een verhaal over een verdwenen superbeschaving gaat er als zoete koek in. Het mysterie rond Atlantis is vooral te wijten aan een verhaal van Plato; vandaag blijft de twijfel bestaan of hij het verzonnen heeft. De Griekse filosoof leefde van 428 v. Christus tot 347 VC. Hij was een gerespecteerd man. Toen hij met het verhaal over Atlantis kwam, waren mensen van mening dat er wel eens een kern van waarheid in zou kunnen zitten. Plato had het verhaal gehoord via overlevering langs familieleden die het meer dan honderd jaar geleden hadden gehoord van de Atheense dichter Solon, tevens de eerste beroemde politicus van Athene. Solon zelf zou het eeuwenoude verhaal gehoord hebben tijdens zijn verblijf in Egypte in het jaar 565 voor Christus.
De legende van Atlantis
Het verhaal over Atlantis begint met de god van de zee: Poseidon. Hij wordt verliefd op mensenvrouw Kleito en creëert een heuveltop voor haar. De heuvel – met de naam Atlantis – wordt al snel bewoond door de kinderen van Kleito. De halfgoden krijgen allemaal een stukje van de heuvel. Atlantis – die als eerste koning werd – krijgt de centrale heuvels en de omliggende omgeving, het grootste deel van Atlantis.
De heuvel van Atlantis zou zich volgens de legende 11.000 jaar geleden in het midden van de Atlantische Oceaan bevonden hebben (het is niet verwonderlijk hoe de Atlantische Oceaan aan haar naam is gekomen, nietwaar?) Plato beweerde exacte details over Atlantis te kennen. Zo waren er kanalen van negen kilometer lang, de meeste mensen woonden even voorbij de buitenste waterring, de stadskern van Atlantis had een diameter van 1,7 kilometer en buiten de stad lag een stuk landbouwgrond van 530 kilometer lang en 190 kilometer breed. Daarnaast wist Plato dat er in Atlantis twee keer per jaar werd geoogst, dat er in het noorden bergen waren en dat er veel dieren op het eiland leefden, zoals olifanten.
Helaas begon Atlantis steeds meer te lijken op de wereld van nu. Atlantis was bevlekt met machtsvertoon, machtmisbruik, corruptie en inhalerigheid. God Zeus besloot om met de andere goden een passende straf te zoeken. Atlantis – een aards paradijs – verdween in de zee. Vloedgolven en aardbevingen maakten een eind aan de meest geavanceerde aardse beschaving tot dan toe.
Waar of niet waar?
Is de verhaal over Atlantis waar? Een vraag die moeilijk te beantwoorden is, aangezien het om een legende gaat. Ten eerste zou de legende na de verdwijning duizenden jaren lang doorverteld moeten worden om Solon te bereiken. Gezien de exacte details over Atlantis, lijkt dit een onmogelijke missie. Daarnaast is er nog nooit direct bewijs gevonden van het bestaan van Atlantis, terwijl de bodem van de Atlantische Oceaan redelijk goed in kaart is gebracht. Wetenschappelijk gezien is Atlantis momenteel niet te bewijzen. Dit wil volgens adepten niet zeggen dat Atlantis niet heeft bestaan.
Het was niets voor Plato om een verhaal te verzinnen. Waarschijnlijk had hij gelijk dat hij het verhaal indirect van Solon had gehoord. Laten we niet vergeten dat Solon een echte reiziger was en veel gebieden bezocht. Dat Solon het verhaal over Atlantis hoorde tijdens zijn verblijf in Egypte lijkt onwaarschijnlijk, aangezien Egyptenaren het niet zo hadden begrepen op buitenlanders en hun eigen ‘geschiedenis’ zeker niet met hen zouden delen. Het idee dat zij een gedetailleerde traditie bewaarden over twee afgelegen beschavingen (Atlantis en Athene) is ook onwaarschijnlijk. En hoe bewaarden de Egyptenaren het duizenden jaren oude verhaal? Het verhaal over Atlantis speelde zich af voordat de Egyptische beschaving ontstond.
Het is logischer dat Solon verhalen door elkaar haalde. De beste man reisde immers zoveel, dat het aannemelijk is dat hij een Lydisch verhaal toeschreef aan Egypte. Er doen verhalen de ronde dat Solon tijdens zijn verblijf in het koninkrijk van Lydië (in het hedendaagse Turkije) verhalen uitwisselde met koning Croesus, maar ook met de historische fabelverteller Aesopus. Het kan zijn dat Aesopus de legende vertelde over Tantalus en dat dit in de loop der eeuwen veranderde in Atlantis. Het verhaal over Tantalus vertoont namelijk overeenkomsten met de legende over Atlantis en gaat over een Lydische koning.
Atlantis = Thera ?Atlantis zou ook wel eens Thera kunnen zijn. Dit eiland in de Egeïsche Zee was de thuisbasis van de Minoïsche beschaving. Net als Atlantis werd Thera geteisterd door natuurrampen. Zo liet een vulkanische uitbarsting een grote krater achter in het centrum van Thera, waardoor één groot eiland transformeerde in meerdere kleinere eilanden. Wat in het midden van het grote eiland was, bevindt zich nu op de bodem van de zee. Dit ondersteunt het ‘gezonken stad’-verhaal. Plato’s beschrijving van Atlantis komt fysiek en topografisch overeen met Thera. Het enige wat niet overeenkomt is de tijd. Atlantis verdween 9.000 jaar voor Plato’s verhaal; de Minoïsche beschaving verdween 1.000 jaar voor Plato’s verhaal. (Een andere versie ligt in dezelfde lijn: De Minoïsche beschaving situeerde zich op het eiland Santorini in de Egeïsche Zee – als kloppend hart de stad Acrotiri – met een bloeiende beschaving. Er zijn afbeeldingen gevonden over de ver ontwikkelde zeevaartcultuur. In 1627 VC was er een enorme vulkaanuitbarsting die de stad compleet bedolf onder de lava. Die ramp zou ook de inspiratie kunnen zijn voor de mythe van Atlantis.)
Waar Atlantis lag of ligt blijft een dubieuze vraag. Als Atlantis niet heeft bestaan, is er natuurlijk geen locatie te vinden waar Atlantis zou kunnen liggen. De enige mogelijke locatie blijft volgens de legende in het midden van de Atlantische Oceaan. Maar daar is dus nooit iets gevonden.
Plato heeft een mooi mysterie achtergelaten. De mensheid zal dit raadsel waarschijnlijk nooit oplossen maar het zal tot de verbeelding blijven spreken. Mochten we terug kunnen gaan in de tijd, dan zou het leuk zijn om de sporen van Plato en Solon na te gaan. Want ja, de mens is en blijft immers oplossingsgericht. Tot dan blijft Atlantis mooi voer voor mythbusters. Ook al zou het misschien niet bestaan hebben, Atlantis is terug te vinden in verhalen en kunstwerken over heel de wereld.
Wat voor een kleurloze wereld zou het wel niet zijn zonder de raadselachtige verhalen over Atlantis, Maccu Picchu, het monster van Loch Ness, de Bermuda Driehoek, de verdwijning van de Maya’s of ‘de Rechtvaardige Rechters’ (uit het Lam Gods retabel).
_________________________________________Fantastoricus____________
meer op de blog fantastoricus.strikingly.com of facebook van Raphaël Snoeck
reageren kan ook op raphaelsnoeck@skynet.be
bronnen: scientias.nl / Tv-serie Civilisations (oa op Canvas). Afbeelding : spanjevandaag.com
