De obligate kerstsfeer roept vele gevoelens op. Of je nu gelovig bent of niet, je kan er niet aan ontsnappen. Je houdt er van of je laat het liever aan je voorbij gaan. Wie alleen is kan zich op die dagen eenzaam voelen maar familiebijeenkomsten die in de reklameboodschappen geïdealiseerd worden kunnen ook ontaarden door vetes die een jaar in de kast zijn gebleven maar nu worden opgerakeld en de sfeer verpesten. De middernachtmissen sterven overal te lande uit maar de pakjes onder de kerstboom zullen er altijd wel zijn, ook al komt de kerstman soms maar mondjesmaat waar Sinterklaas reeds eerder uitbundig is langs gekomen.
Het zou me niet verwonderen alshet vieren van Kerstmis op een dag voor bepaalde mensen niet meer woke zou zijn; het is een kwestie van tijd: niet ‘of’ maar ‘wanneer’!Wat zouden de argumenten dan kunnen zijn? Wat dacht je van: ‘het is maatschappelijk te opdringerig, indoctrinerend of te discriminerend voor wie christelijk ongelovig, joods of moslim is… het idee van de kerstboom stamt af van een heidens – zeg maar barbaars – gebruik… de kunstmatig opgefokte kerstbedoening in de binnenstad heeft vooral een commercieel doel… de kerstman jaagt die edele rendieren ongenadig op terwijl hij eigenlijk – Ho Ho – niet echt bestaat… en natuurlijk: waarom zou het weer een mannelijk fenomeen zijn, en niet vrouwelijk, genderneutraal of non-binair? Vanwaar komt die heiligheid in Santa Claus? Het wordt tijd dat le Père Noel op de schop gaat, samen met Sinterklaas, Zwarte Piet en de Paashaas… en dat we de ware helden van de natie in eer herstellen. ” Alle gekheid op een stokje! ‘t Zal mij een zorg wezen.
Toch wordt de discussie steeds heviger. De polarisatie en de wij-zij polemiek groeit: politiek correct taalgebruik is taalkundig gezien een vorm van eufemisme: een ‘verzachtende’ aanduiding van iets dat onaangenaam of aanstootgevend kan zijn.Woke heeft dan weer betrekking op alles wat men sociaal onrechtvaardig acht. Ach, die termen! Het klinkt allemaal zo strijdbaar. Het voelt wel heel wat milder aan als iemand spreekt over retro of vintage, maar dat slaat dan weer op iets anders.
Misschien geldt bij al deze termen de aloude wetmatigheid dat een fenomeen pas echt bestaat als er een naam voor is. Vergroot een gebeurtenis uit, verzin er een pakkende term voor, en je hebt een nieuw verschijnsel…dat vroeg of laat over het paard getild wordt. cfr. #Metoo.
Voor mij mag de kerstsfeer gekoesterd blijven worden. Volgende beschouwing over de kerstviering is van de hand van Godfried Bomans en moet zowat een halve eeuw geleden uit zijn pen gevloeid zijn; ik vind zijn visie nog steeds actueel. Reeds in mijn jonge jaren was hij voor mij een schrijversvoorbeeld met zijn cursiefjes, zijn columns en verhalen. Zou men hem met zijn pennevrucht vandaag politiek correct of woke vinden? Laat maar!... welk etiket je er ook wil op kleven, wat mij betreft sluit zijn gedachtegang over de kerstbeleving nu nog steeds aan met wat ik er zelf van vind. Maar oordeel zelf:
Kertsmis zonder religie
.../… Heeft de viering van het kerstfeest ‘in deze tijd nog wel zin?’ Wel, dat is een kwestie van geloof. Wie ervan overtuigd is dat God zelf op aarde kwam, die zegt ja. Wie meent dat rond het jaar 1 in het bevolkingsregister van Bethlehem een zekere J. Christus werd ingeschreven, die daarna een aantal merkwaardige mededelingen verstrekte, aarzelt. En wie het met die mededelingen bovendien eigenlijk oneens is, zegt ronduit nee. Nu begint zich echter een vierde groep te vormen. Het zijn de lui die zeggen: ‘God of geen God, waar of niet waar, het komt niet te pas om te smullen als er zoveel mensen honger lijden’.
Laat ik beginnen met te zeggen dat ik voor dit bezwaar respect heb. Het verraadt een besef van verbondenheid met de miljoenen die onvoldoende te eten hebben. Ik ben het dan ook niet eens met degene die zeggen: wat baat het die hongerlijders, als wij wat minder naar binnen werken? Niets natuurlijk , maar dat is geen argument. De doden maken we ook niet levend door hen te gedenken. Toch begrijpt iedereen dat dit de herdenking niet zinloos maakt. Zo is het ook hier. Men kan het effect van zulke gebaren niet uitsluitend meten aan hun aanwijsbaar nut. Zij hebben een symbolische betekenis.
Het is dan ook niet op dit argument dat ik die opvatting bestrijden wil. Ik heb een ander en dat is dit: wij moeten zuinig zijn met de weinige hoogtijdagen die ons nog resten. Het is heel makkelijk om die ook nog opzij te schuiven, maar we krijgen er niets voor terug. Het leven wordt voortdurend vlakker en die paar pieken zoals Kerstmis zijn een verademing. Je kan zeggen: dat is een zuiver menselijke overweging, die met religie niets te maken heeft. Precies, maar dat is ook mijn bedoeling. Ik weet immers niet wie dit leest. Misschien zijn daar mensen bij voor wie de religieuze achtergrond van zulke feesten weinig betekent, en die wil ik niet in de kou laten staan. Ik heb vaak opgemerkt dat ook die mensen het kerstfeest met innigheid vieren en daar zit iets kostbaars in.
En hier kom ik aan mijn tweede argument. Men kan namelijk het wat uitbundiger eetritueel van die dagen niet met de term ‘smullen’ afdoen. Natuurlijk, vadsig bunkeren komt overal voor. Maar het gezamenlijk eten rond een versierde tafel met kaarslicht, waar ook een ongetrouwde broer en een eenzame tante aanzitten – die anders zelden worden uitgenodigd – is een ‘spirituele’ gebeurtenis. Juist omdat het met een zekere allure gedaan wordt, is dit niet louter eten, maar een stilering van het leven zelf. Een alledaags evenement als eten krijgt plotseling reliëf. Ik zie hierin een behoefte aan verbondenheid, rituelen en zelfs...liturgie. Vrouwen hebben dat – denk ik – sterker dan mannen en kunnen zich op zo’n ‘verheviging’ van de gewone dingen dagenlang verheugen, en met heel veel toewijding energie steken in de voorbereiding van de ‘viering’. Maar ook een man voelt soms een brok in zijn keel, als hij zo’n eetkamer op kerstavond binnentreedt. Het is dan toch maar iets. Een man kan dat iets, wat soms met grote inspanning wordt tot stand gebracht, niet met het woord ‘smullen’ in de prullenbak vegen. Wie dat doet, heeft of niet goed om zich heen gekeken in die dagen, of hij maakt zich aan een bewuste onderschatting schuldig. In het samen eten, het geven van cadeautjes en het inviteren van vergeten figuren zitten elementen van liefheid en verbondenheid die een hogere waardering verdienen. Er is even een warmte in de wereld, die er op andere dagen niet is. Je voelt dat in die huiskamers en de mensen voelen dat zelf ook.
Wie nu zegt dat dit soort innigheid maar een paar dagen duurt en met nieuwjaar al helemaal verdampt is, heeft nog gelijk ook. Juist daarom is de opmerking banaal. Het gaat niet om wat er verdwijnt, maar om wat er, hoe kort ook, geweest is. Wie dit wenst prijs te geven neemt de mensen iets af wat hun dierbaar is. Niet omdat ze in die dagen meer krijgen, maar omdat ze iets meer van zichzelf gegeven hebben. Men zij voorzichtig met dit soort flinkheid. Men wil de wereld verbeteren en laat haar armer achter …/...
Voor mij zijn die gedachten nog steeds even sprankelend als de spreuk die in mijn vroegere thuis altijd boven de kerststal hing: “vrede op aarde aan alle mensen van goede wil” ! Is dat woke genoeg?
_________________________________Fantastoricus______________
meer op fantastoricus.strikingly.com of facebook van Raphaël Snoeck
reageren kan ook op raphaelsnoeck@skynet.be
Add paragraph text here.
