Twee jeugdvriendinnen zijn elkaar na hun schooltijd uit het oog verloren. Na twintig jaar vinden zij elkaar terug. Eén van beiden – Eva – is een beeldend kunstenaar geworden. Zij wordt nu door haar vriendin – die weinig of geen voeling heeft met de kunstwereld – bevraagd over haar schilderkunst.
– “Wat schilder je ? Landschappen ? ”
° “Abstract. Ik gebruik zwart en wit en alle nuances daartussen.
Ik heb er jaren over gedaan om een eigen techniek te ontwikkelen. Eerst span ik een doek op in het gewenste formaat, dat schilder ik wit en daar komt dan een laag lichtgrijs op, een heel dikke laag, en als die droog is, nog donkerder, en zo ga ik door tot het helemaal zwart is. En dan laat ik alles drogen. Lang. Ten slotte sta ik dan voor een groot zwart vlak, waar ik naar binnen moet graven om het licht naar voren te halen. Dus dàn begin ik te ‘werken’.”
Eva’s artiestenziel wordt enthousiast als ze merkt dat haar vriendin echt geïnteresseerd is, het komt maar zelden voor dat er op deze manier naar haar wordt geluisterd, ze geniet ervan, ze moet haar kans grijpen.
“Ik schraap het beeld te voorschijn. Ik gebruik een ouderwetse verfkrabber en een staalborstel, soms schuurpapier of een mes. Als ik zachtjes schraap komen er grijstinten te voorschijn en als ik hard schraap kom ik bij het wit en ontstaat er veel licht.”
– “Is dat niet wat saai? Ik ken er natuurlijk niets van maar stelt het ook iets voor?”
° “ Nee, ik weet niet wat ik daarop moet antwoorden. Wie mijn schilderijen ziet, moet zelf beslissen wat hij ziet. Het groeit als het ware vanzelf te voorschijn. Het is alleen licht en schaduw, schaduw en licht. Ik houd ervan, ik vind dat ze goed zijn. Ik weet dat ik een groot kunstenaar ben” zegt Eva overtuigd maar toch met een aarzelende glimlach.
– “Dat klinkt ten minste niet erg bescheiden.”
° “ Nee! – ‘De noodzakelijke hardheid van de productieve egoïst’ – een citaat van Charles Morice.”
– “ Dat kan ik niet volgen. Het klinkt interessant, maar je hebt er niets aan als niemand ze wil kopen.”
° “Ik kan niet schilderen wat de mensen willen hebben” zegt Eva somber. “Ik moet schilderen wat ‘ik’ wil. Anders wordt het geen kunst. Dan zijn het bestellingen. Illustraties die mensen boven hun bank willen hebben.”
– Ik heb een paar schilderijen thuis. Ik zou graag willen weten wat jij ervan vindt.”
° “Hmm. Als ik je een beetje ken, dan zijn het mooie , kleurige afbeeldingen van vogels en bloemen en zo.”
– “Inderdaad. Zou ik me ervoor moeten generen, denk je?”
° “Beschouw mij niet als veroordelend – je bent natuurlijk vrij in je keuzes – maar mogelijks is het toch wat genant, zeker als je er veel hebt voor betaald. ”
– “Dat valt wel mee. So what? Ik ga gewoon af op mijn buikgevoel en ik hou van kleur in het leven. Ik denk dat in de werkelijke wereld tussen wit en zwart niet alleen grijs is te vinden, maar ook alle kleuren van het leven. En als ik een vergelijking mag maken met jouw manier van schilderen – als je dat zo kunt noemen – dan denk ik dat veel afhangt van de manier waarop je je ‘grondlaag’ inkleurt. Je kan maar naar boven halen wat je er hebt ingelegd.
Trouwens: Ik dacht dat schilders penselen gebruikten. Gebruik jij nooit een penseel ?”
° “Nooit! Zoals ik werk, is het er allemaal al wanneer ik begin te schrapen. Het licht en het donker. Ik moet het alleen bloot leggen, te voorschijn trekken. Het is spannend, ik weet nooit waar ik uit zal komen. Ik heb geprobeerd met een penseel te schilderen, maar dat lukt mij niet, dan is het net een kunstmatige verlenging van mijn arm, ik kom er niet dicht genoeg bij. Iedereen zoekt zijn eigen techniek en ik heb de mijne gevonden. En mijn schilderijen lijken niet op die van anderen. Ik moet zo doorgaan. Ooit zal het mij lukken... als één of andere kunsthandelaar warm loopt voor wat ik doe en me een kans geeft, mij afzonderlijk laat exposeren. Het enige dat ik nodig heb zijn een paar goede recensies in de kranten en misschien een interview, dan begint het balletje wel te rollen. Dat weet ik zeker, ik ben niet van plan het op te geven. Nooit!’ En toch bemerkt haar vriendin achter die koppigheid nu iets wat ze niet eerder zag: twijfel.
Een tijdje later neemt Eva haar vriendin mee naar haar atelier. Ze maakte ondertussen een nieuw werk en wil het haar cadeau doen; ze is benieuwd wat ze er van vindt.
– “Jeetje! Het is heel bijzonder, dat moet ik zeggen. En fijn dat je er deze keer kleur hebt in gebracht. Heeft het een titel?”
° “ Nee, ben je gek?”
– “ Waarom niet?”
° ” Omdat ik dan zou bepalen wat jij moet zien en dat is niet mijn bedoeling. Je moet zelf zeggen wat je ziet. Dan zal ik daarna vertellen wat ik er in zie. Tegen mijn gewoonte in heb ik ook kleur gebruikt... om je een plezier te doen, want ik wil het je cadeau doen. ”
– Na lang nadenken neemt haar vriendin een beslissing.
“ Het is een bliksemflits. Ja, dat is het!”
° “ Niet gek. Ik begrijp wat je bedoelt, maar ik zie ook andere dingen. De aarde die tijdens een aardbeving openbarst. Of de rivier die door de stad stroomt, ‘s nachts, in de maneschijn. Of gloeiende lava die over een verkoolde vlakte stroomt. Morgen zie je misschien weer iets anders. Zo heb ik het tenminste bedoeld. Als het om kunst gaat, moet je je van een aantal opvattingen proberen los te rukken.”
– “Ik houd het op een bliksemflits. Ik houd er niet van dat dingen zomaar veranderen. Ik denk eerst na over mijn mening voor ik die geef. Ik ben geen onstabiele zwever. Ik ben vooral geïnteresseerd in reële mensen en dingen en niet in een vage abstracte interpretatie ervan. Ik leerde ook dat de werkelijkheid de fantasie overstijgt. Daarom probeer ik zo goed mogelijk in die realiteit te leven, en met de mensen die daarin mijn pad kruisen. Dat is al moeilijk genoeg. Ik vind het inbrengen van kleur in je werk wel heel verrassend: blijkbaar heb je je van een paar opvattingen proberen los te rukken. ”
° Eva is even stil, en dan: “ Wat leer je daar nu echt van, van je kijk op werkelijkheid en fantasie ? ”
– “Oh, van alles en nog wat. Je zou eens moeten weten. Veel meer dan je leert wanneer je staat te schilderen, denk ik. En als ‘jij’ al iets leert, dan is het, denk ik, voornamelijk over jezelf. Het is in zekere zin egoïstisch om kunstenaar te zijn, vind ik: jezelf onderzoeken, in plaats van de mensen om je heen. Kunstenaars zijn blijkbaar niet de makkelijkste mensen.
° “Nee, maar sommigen van ons moeten de moeite nemen om de diepten van het bestaan op te zoeken en die aan te tonen, zodat de rest een oppervlakte heeft om op te surfen. Daarbij moet je durven voorbij gaan aan grenzen die eigenlijk vooroordelen zijn. De geschiedenis van de kunst is de geschiedenis van het ‘overtreden’. Het is misschien een rare vergelijking maar het doet mij een beetje denken aan burgerlijke ongehoorzaamheid: het is spannend, bevrijdend... maar kunst is niet strafbaar… en het is zeker niet saai ! ”
>>> De krachten in onze wereld en het hele universum zijn voortdurend in beweging. Niets is vanzelfsprekend, ook niet onze vermeende antwoorden op existentiële vragen. De waarheid van gisteren is morgen twijfelachtig.
Bij elk licht in het leven hoort onvermijdelijk schaduw. Wij hebben de keuze om ons neer te leggen bij de soms ruwe kant van de werkelijkheid of om te proberen die te verzachten, te verfraaien en zo draaglijker, lichter te maken. Achter elke tragedie schuilt schoonheid: zonder de fantasie van kunstenaars – dansers, schilders, beeldhouwers, musici, theatermakers en schrijvers – en van iedereen met verbeelding stopt de beweging naar verandering en verstarren wij.
Het maakt niet uit hoe die verbeelding zich nu uitdrukt: figuratief, impressionistisch, expressionistisch, surrealistisch of abstract; iedere vogel zingt zoals hij gebekt is! Het kan zacht poëtisch aanvoelen of inslaan als een bliksem.
Alleen de creativiteit van de geest opent nieuwe perspectieven, als je jezelf toestaat om ‘het’ in te kleuren… en laat dat nu precies zijn wat wij nodig hebben in ons verlangen naar vrijheid, harmonie en geluk. <<<
____________________________Fantastoricus___________________
De inspiratie kwam deze keer bij het lezen van boeken van Karin Fossum.
meer op fantastoricus.strikingly.com of facebook van Raphaël Snoeck
reageren kan ook op raphaelsnoeck@skynet.be
